Asit Sayısı Nedir? Asit Sayısı Nasıl Belirlenir?

Asit Sayısı Nedir?

Asit sayısı, yağın kullanılabilir olup olmadığını ifade eden bir göstergeye denir. Antioksidanların tükenmesi sebebiyle, yağlarda meydana gelen asit oluşumunun izlemesi konusunda fayda sağlar. Yağ oksidasyonu asidik yan ürünlerin oluşmasına da neden olur. Yüksek asit değerleri, aşırı yağ oksidasyonunu ya da yağ katkı maddelerinin tükendiğini göstererek dahili bileşenlerin aşınmasına neden olabilir. Asit sayısı izlenerek herhangi bir zarar oluşmadan hemen önce yağ değiştirilebilir. Bu sayede asit sayısı nedir sorusuna cevap verilmiş olur. 

Asit Sayısı Çalışma Prensibi

Asit sayısı belirlenmesi için numunenin bir bölümünü seyreltilir. Daha sonra belirli bir noktaya kadar bazik bir çözelti yardımıyla titre edilir. Asit sayısı sonucu, numune miktarı için ne kadar titrant gerektiğinin bir ifadesidir. Daha yüksek oranda çıkan sayılar, yüksek bir asitlik seviyesini ifade eder. 

Asit Sayısı önemi

Kullanım esnasında antioksidanlar tüketildiği için meydana gelen asitler nötralize olmamakla beraber konsantrasyonları artmaya başlayacaktır. Ancak asit sayısı sonuçlarına bakılarak, yağ sağlığının bir bileşeni tespit edilebilir. 

Asit Sayısı Ne İşe Yarar?

Asit sayısı, sabit şartlar dahilinde 1 gram reçineyi nötralize etmek üzere gereken miligram cinsinden potasyum hidroksit değeri olarak tanımlanır. Sayı değeri esas olarak rosinler ile rosin türevli, reçineler ve fenolle modifiye edilen reçineler olarak da bilinir. Standart yapıdaki hidrokarbon reçineleri, fonksiyonel gruplardan olmadığı için sıfır sayı içerir. Bunun yanı sıra, sayı, hidrokarbon reçineleri içerisinde karboksil ve karbonil gruplarının oluşumuyla oksidasyon yolu ile bozulmaların kontrol altına alınmasını sağlar. 

Reçine türlerinin tipik sayı değerleri: 

• Reçineler: 150–175 mg KOH/ gram reçine, 
• Hidrokarbon reçineleri: 0,1 mg KOH/ gram reçine, 
• Fenolle değiştirilmiş reçineler: 0,3-0,5 mg KOH/ gram reçine,
• Rosin esterleri: 50–15 mg KOH/ gram reçine.

Rosin ve rosin esterleri için yüksek sayı içeren ürünler, oksidasyona en duyarlı olan cinstedir. Aynı zamanda yapıştırıcı formülasyonlarında düşük renk stabilitesine ve viskozite stabilitesine sahiptir. O nedenle, yapıştırıcılarda stabilite özelliklerinin değerli olduğu anlarda değer sayısı yüksek reçinelerinin yerine reçine esterleri kullanılır. Ayrıca, yüksek asit sayılı reçineler polar olup, polimerik yüzeylere daha iyi yapışır. 

Asit Sayısı Nasıl Belirlenir?

Asit sayısı nasıl belirlenir, sıklıkla araştırılan sorular arasında yer alır. Değeri, gerekli olan potasyum hidroksitin miligram sayısı olarak bilinir. 1 gram yağın içerisinde bulunan yağ asitlerini nötralize etmek amacıyla ölçü yapılır. Serbest yağ asitleri normalde trigliseritlerin ayrışması esnasında meydana geldiğinden değer aynı zamanda laurik, risinoleik, oleik asit ve palmitik olarak hesaplanan serbest yağ asitlerinin yüzdesi olarak tanımlanır. 

Bu sayı, sıvı yağın alkollü bir ortam içerisinde potasyum, hidroksit/sodyum hidroksit çözeltisine doğrudan titre edilmesi sonucunda belirlenir. Değer, serbest bırakılan yağ asitlerinin miktarının bir ölçüsüdür. Sıcaklık, nem ve lipolitik etkisi ile gliseritlerden hidroliz lipaz enzimidir. 

Yağlarda Serbest Asitlik Tayini Nedir?

Serbest yağ asitleri, yağın yapısındaki trigliserit yapıya bağlı olmayarak serbest halde bulunan asitleri ifade eder. Söz konusu asitler, ham yağların içerisinde bol miktarda bulunan yağ asitleridir. Yağın rafine edilmesi ile değeri en aza indirilir. Yağda bulunan sayı, 1 gram yağın nötrleştirilmesi için gereken sodyum hidroksitin ve potasyum hidroksit mg açısından ifade eder. 

Serbest yağ asitliği, yağlar için değerli olan bir kalite indeksidir. Genelde yağların raf ömrü takip parametresi olarak kullanılır. Dolayısıyla kalite kontrolde en önemli olan analizlerin başında yer alır. Çünkü serbest yağ asitliğinin yağda yüksek çıkması veya artması, oksidasyona olan stabilitenin düşmesini ifade eder. Bu durum ise, yağın zamanla acılaşmaya başlayacağının ve asit sayısı değerinin göstergesi olur. 

Yağların Asit Sayısı Tayini Ne Amaçla Yapılır?

Serbest yağ asitleri, trigliserit yapıda olmayıp, serbest halde bulunan yağ asitlerini ifade eder. Söz konusu yağ asitleri, ham yağ içerisinde yüksek oranda bulunur. Ancak yağlar rafine edildiği zaman miktarı belirli bir oranın altına iner. Yağlarda bulunan sayı ise, 1 gram yağın nötr duruma getirilmesi için ihtiyaç olan sodyum hidroksidin ya da potasyum hidroksidin oranının miligram olarak ağırlığını ifade eder. 

Serbest yağ asitliği, yağların için değerli bir kalitenin göstergesi sayılır. Yağların raf ömrünü takip etmek amacıyla bu değer kullanılır. Bu sebeple de kalite kontrol çalışmalarında serbest yağ asidi ölçülmesinin temel analizlerinden biri olur. Eğer yağ içerisinde serbest yağ asitliği olması gerekenden yüksek çıkarsa, yağın oksidasyona karşı kararlılığı düşer. Bu durum ise, yağın acılaşmaya başladığının en kritik göstergesi olur. Serbest yağ asitliği, yağın trigliserit yapıdan ve çeşitli hususlardan hidrolize olmasının da bir sonucudur. Bu sayede, yağların asit sayısı tayini ne amaçla yapılır sorusuna detaylı şekilde cevap verilmiş olur. 

Serbest Yağ Asitliği Tayin Etmek Neden Önemli?

Serbest yağ asitliği tayin edilmesi ham yağlar ve rafine yağlar için büyük bir önem taşır. Çünkü, ham yağların nötralizasyon işlemlerinde (asit giderme işleminde), ne kadar kostik ile işlenmesine ihtiyaç olduğu, ham yağların serbest sayı değeri üzerinden hesaplanır. Ham yağların asitliği bilinmiyorsa eğer nötralizasyon işlemi esnasında ne kadar kostik kullanılacağı hesaplanamaz. Bu durumun sonucunda ise, yağda beklenen nötralizasyon seviyesine ulaşılamaz. O yüzden serbest yağ asitliği tayini ilk başta ham yağ üzerinde yapılır. 

Serbest asitliği tayini için analiz, nötralizasyon süreci boyunca yağın beklenen asit değerine ulaşıp ulaşmadığını kontrol etmek amacıyla süreç aralarında da yapılır. Laboratuvarlarda, kimyasal testlerin kapsamı altında asit sayısı ile serbest yağ asitliği tayini çalışmaları da gerçekleştirilir. Söz konusu çalışmalar son derece basit olup, nicel gözleme dayanır. Çalışmalar esnasında hem yerli hem de yabancı kuruluşlar tarafından hazırlanan standartlara uyulur. Yağların asit sayısı tayini ne amaçla yapılır sorusuna yanıt verilmiş olur.