Gres Yağı Nedir ? – Greslerin Sınıflandırılması

Tahmini okuma süresi 11 dakika

• Gresin yapısı süngere benzer
• Boşluklar yağ ile doldurulur
• Doldurulan bu yağlara katkılar ilave edilir
• Çalışma sırasında yağ serbest kalır

Gres Yağı Kimyasal Formülü ve Yapısı Nedir ?

%70 ile 95 arası mineral veya sentetik gres yağı
%5 ile 30 arası bünye verici
%0 ile 10 arası katkılar

Gres Yağı Çeşitleri ve Görevleri

• Sürtünme yüzeylerini ayırmak
• Yağlayıcı film tabakası oluşturmak
• Aşınmış partikülleri ve tozu yağlama alanının dışına itmek
• Sürtünme katsayısını düşürmek
• Yataklarda sızdırmazlık sağlamak
• Geniş sıcaklık aralıklarında kullanmak

NLGI No. 2-3 gibi sert gresler;

• Yüksek hızlarda merkezkaç kuvvetlerine karşı koyarlar,
• Dış kirleticilerin girmesine mukavemet gösterirler,
• Yüksek sıcaklıkta kıvamlarını korurlar.

NLGI No. 0-1 gibi yumuşak gresler;

• Düşük sıcaklıkta kolay çalışma ve iyi yağlama sağlarlar,
• Pompa ağzına doğru akışı ve pompalanmayı kolaylaştırırlar,
• Düşük enerji sarfı bakımından ekonomiktirler.

Düşük viskoziteli ince yağ içeren gresler;

• Yüksek hızlar için uygundurlar,
• İç ısınma problemleri yaratmazlar.

Yüksek viskoziteli kalın yağ içeren gresler;

• Orta ve düşük hızlar için uygundurlar,
• Yüksek yük taşıma özelliğine sahiptirler.

Gres Yağı Nedir ve Gres Seçiminde Genel Kurallar Nelerdir?

• Daha yüksek hızlarda
• Daha düşük viskoziteli(daha ince) yağ içeren daha sert gresler
• Daha yüksek yüklerde
• Daha yüksek viskoziteli yağ içeren daha yumuşak gresler
• Daha yüksek sıcaklıklarda
• Daha yüksek viskoziteli(daha kalın) yağ içeren daha sert gresler

Örneğin; 2500-3000 d/d (yüksek devirli rulman gresi için) için:

Baz yağı viskozitesi ISO 100-150 (cSt/40oC)
Sabun kıvamı NLGI No.2-3

Gres Yağı Hammadesi ve Sınıflandırılması

NLGI DERECESİ	25°C’DEKİ İŞLENMİŞ PENETRASYON	KIVAM	KULLANIM ALANI
000	445 – 475	Çok Akışkan	Dişlilerin yağlanmasında
00	400 – 430	Akışkan
0	355 – 385	Yarı Akışkan
1	310 – 340	Çok Yumuşak	Rulman ve düz yatakların yağlanması
2	265 – 295	Yumuşak
3	220 – 250	Orta Sert
4	175 – 205	Yarı Katı	Sızdırmazlık gresi olarak
5	130 – 160	Katı	Musluk Sistemlerinde
6	85 – 115	Çok Katı
7	40 – 70	Aşırı Katı

Not: Bir gresin penatrasyon değeri hesaplanırken dikkat edilmesi gereken hesaplama aşağıdaki gibidir.

Mesela 1 ve 2 numara gres için hesaplama yapalım:

2_______________265 – 295 burada 1’e geçerken (295+15=310)

1_______________310 – (310+30=340) 340 şeklinde hesaplanmalıdır.

0_______________355 – 385 (340+15=355 – 355+30=385)

ÖZELLİK	NORMAL GRESLER			KOMPLEKS GRESLER				SENTETİK	KİL
	KALSİYUM	LİTYUM	SODYUM	ALÜMİNYUM	KALSİYUM	BARYUM	LİTYUM	POLİÜRE	BENTONİT
Damlama Noktası	80 – 105	175 – 205	170 – 200	>260	>200	>260	>260	>250	YOK
Maks. Çalışma Sıcaklığı	65	125	125	150	150	150	160	+250	150
Yüksek Sıcaklık Kullanımı	Çok Zayıf	iyi	İyi	Çok İyi	Çok İyi	İyi	Çok İyi	Çok İyi	Çok İyi
Düşük Sıcaklık Kullanımı	Orta	iyi	Zayıf	İyi	Orta	Zayıf	İyi	İyi	İyi
Mekanik Dayanım	Orta	iyi	Orta	Çok İyi	İyi	Orta	Çok İyi	Çok İyi	Çok İyi
Suya Dayanım	Çok Zayıf	iyi	Zayıf	Çok İyi	Çok İyi	Çok İyi	Çok İyi	Çok İyi	Çok İyi
Oksidasyon Dayanımı	Zayıf	iyi	İyi	Çok İyi	Çok İyi	Zayıf	İyi	Çok İyi	İyi

Greslerde Yapılan Bazı Testler

PENATRASYON (ASTM D217 – TS 1799 ISO 2137)

Greslerin kıvamlılık derecelerini ölçmek için kullanılıyor.

NLGI (National Lubricating Greases Institue) derecesi olarak da biliniyor.

ASTM (American Standard Test Metod) ve TSE standartlarına göre ölçüm yapılıyor.

Greslerde penatrasyon değeri şöyle aklımızda kalabilir:

Bir çay kaşığını 1 bardak suya attığınızda kaşık hemen dibe inecektir, ama aynı kaşığı 1 bardak bal içerisine attığımızda çok yavaş inecektir. Burada su yumuşak gresi, bal ise suya göre daha sert bir gresi temsil etmektedir. Sızdırmazlık penatrasyonun bir sonucudur. Gresleri sertliği arttıkça sızdırmazlık kabiliyeti artar. Mesela dişli gresleri yumuşak olduğundan dolayı sızdırmazlık kabiliyetleri de düşüktür.

DAMLAMA NOKTASI (ASTM D 2265)

Damlama noktası bir gresin katı halden sıvı hale geçtiği sıcaklığın belirlenmesinde kullanılır. Lityum sabunlu greslerde damlama noktasının 60 °C altı o gresin çalışma sıcaklığı ile ilgili bilgiler verir. Mesela damlama noktası 200°C olan bir gres ile 130 °C ye kadar çalışılabiliyor. Ama bu sadece Lityum gresleri için geçerlidir. Diğer gresler için mutlaka danışılmalı ve gres yağı nedir sorusu üzerinde durulmalıdır.

YAĞDAN AYRILMA (ASTM D6184 – IP 121)

Çoğunlukla işletmelerde ‘’ kanama yada kusma’’ diye nitelendirilir. Gresler uzun süre depolandıklarında veya yüksek sıcaklıklarda kullanıldıklarında içerdikleri yağ bünyeden ayrılma davranışı gösterir. Sıvı yağın sabundan ayrılmasını ifade eder. Kullanıcılar, rulman yağlamada kısmi olarak yağdan ayrılma ister. Fakat standartların üstünde yağdan ayrılma yağlama noktasında sabun fazlası oluşturur. Bu ise yağlama hattında akış zorlanmasına ve yetersiz yağmaya sebep olur. Bazı gresler merkezi yağlama sistemlerinde basınç altında yağdan ayrılırlar, bunlara dikkat etmek gerekir. (bu gresler genel de kalsiyum ve kalsiyum kompleks greslerdir)

FOUR BALL (DÖRT BİLYA TESTI) (ASTM D2596 – TS EN ISO 20623)

Bu teste gresin kaynaklanmaya başladığı yük bulunur. Kaynaklanmanın başlamadığı en yüksek yük, gresin yağlama filminin taşıyabileceği en büyük yüktür. En üstte tahrikli bir bilye ve altında üç adet sabit bilye yer alır. Bilyeler piramit şeklinde yerleştirilir. ASTM D2596’ ya göre test yapılır. FOUR BALL, aynı zamanda yük altındaki aşınma çapı da belirleniyor. Ağır sanayi ve yüksek basınç altında çalışılan gresler için çok önemli bir testtir.

SU SPREY TESTİ (ASTM D4049)

Greslerin su basıncı altında metal yüzeyden ayrılma kararlılığının ölçülmesidir. 38 °C deki su 40 psi basınçla gres üzerine 5 dk boyunca püskürtülür ve ayrılan gres miktarı % olarak hesaplanıyor.

EMCOR (ASTM D6138)

Rulmanlardaki yağ ve greslerin korozyon önleme yeteneğini değerlendirmeyi amaçlar. Yağ veya gres 80 d/d ve yüksüz olarak sulu ortamda distile su ve deniz suyu ile 110 saat süre ile test ediliyor.

Çok iyi işlenmiş metal yüzeylere mikroskop altında bakıldığında aslında pürüzlü oldukları görülüyor.

Yüzeylerin Yağsız Hareketi:

İki metal yüzey arada yağ olmaksızın karşılıklı hareket ettirildiğinde;

• Yüzeyler ısınır,
• Değen noktalar kaynar,
• Kaynayan noktalar kopar,
• Yüzeyler aşınır.

Daha basit bir dille anlatmak gerekirse metallerin bir yoğunluk (sertlik) oranı vardır ve iki metal birbirine sürttüğünde sertlik oranı yüksek olan diğer metali aşındırarak eritmeye başlayacaktır. Sektörler bütün makine parçalarında oranlar eşitlenemeyeceği için parçalar arasındaki sürtünmeyi yenmek için gres kullanılıyor.

Yağlamanın birinci kuralı;

Doğru yağlayıcı seçimi ile doğru yer ve zamanda, doğru miktarda yağlama yapılmalıdır.

Greslerin Seçimi

• Çalışma Hızı / Devri ( Baz yağ viskozitesi ve kalınlaştırıcı cinsi açısından)

• Çalışma Yükü (Darbeli,sürekli,değişken vb) ( Baz yağ viskozitesi, katkı maddeleri açısından)

• Çalışma Sıcaklığı ( Baz yağ viskozitesi, damlama noktası, kalınlaştırıcı cinsi açısından)

• Uygulama yeri ve şekli ( Merkezi veya tekil vb) ( Kalınlaştırıcı cinsi, penetrasyon açısından)

• Yatak, Rulman Tipi ( Penetrasyon açısından)

• Uyumluluk ( Kalınlaştırıcı cinsi,baz yağ, katkı maddeleri açısından)

Uygun Olmayan Gres Seçiminin Sonuçları

• Gresin basılamaması, yataklara ulaşmaması ( Sertlik derecesi veya sabun cinsi)

• Gresin yük taşıyamaması, rulman dağıtması (Baz yağ viskozitesi,Kalınlaştırıcı, EP katkıları)

• Gresin kanaması, rulman dağıtması, ( Lifli yapının kısa olması, sabun cinsi)

• Katkı maddelerinin yetersiz olması (paslanma, aşınma, çizikler vb) ( EP, Aw, AO, Anti korozyon, kuru yağlayıcılar vb)

• Yük, sıcaklık ve devir altında gresin hızlı bir şekilde yaşlanması, kıvamının azalması, sakızlaşması, renginin değişmesi, hızlı bir şekilde keçelerden akması. (Sabun cinsi, katkı maddeleri, sertliği)

• Damlama noktasının düşük olması sebebiyle gresin kıvamını kaybetmesi.( sabun cinsi, katkılar )

• Ortamdaki suyu fazla miktarda bünyesine alması, paslanmaların oluşması ( sabun cinsi, katkılar )

• Yüksek çalışma sıcaklığına dayanmaması ( sabun cinsi, baz yağ cinsi)

• Keçe, Bakır kısımlar, Alüminyum kısımlar, pompa elemanları üzerinde yırtılma, oksitlenme ve paslanmaların oluşması .( Sabun cinsi, baz yağ cinsi,katkı maddeleri)

• Soğutma suyu basıncı ile yataktan uzaklaşması ( suya dayanımı, sabun cinsi)

• Yüksek devir altında gresin ısınması, zamanla kıvamını kaybetmesi, incelmesi ( Hız faktörü, sertlik derecesi, baz yağ viskozitesi)

Doğru Yağlama ile Neler Kazanabiliriz?

• Yağlama birliklerinin ( oda, kurul, ar-ge) kabulüne göre makine arızalarının % 60 ı yetersiz veya uygun olmayan yağlama uygulamalarından kaynaklanmaktadır.

• Yağlama Sanayinin verilerine göre uygun yağlama makine ömürlerini üç kat daha fazla uzatmaktadır.

Tasarruf:

• Enerji tüketiminde azalma, sürtünme azalması sebebiyle % 7,5

• Yağlayıcı maliyetinde tasarruf % 20

• Bakım, tamirat ve yedek parça maliyetindeki tasarruf % 20

• Duruş maliyetlerinden dolayı tasarruf % değişken

• Yüksek makine kullanım oranı sebebiyle yatırım ve yüksek makine verimi % 1

• Uzun ömür sebebiyle yatırım maliyetlerindeki tasarruf % 5

• İşçilik maliyetinden tasarruf % 0,13

Greslerin Karışabilirlik Tablosu

• Yağ tipinin ve markasının değiştirilmesi yağlama sistemine, eski yağın tipine, boya ve contalar ile uyumuna ve sistemin temizlenme ihtiyacına bağlıdır.

• Yeni bir yağ markası ve yağ tipi değişimi yeni tedarikçiye danışılarak uygulanmalıdır.

• Tecrübesiz bir yağcının elindeki gres tabancası 1030 bar’lık basınca ulaşabiliyor. Yatak sızdırmazlıkları ise 35 bar ın üzerindeki basınca dayanmamaktadır.

• Keçe ve contalardaki kaçaklar yataklara kir ve kurum dolmasına ayrıca gereksiz yere fazla yağlamaya sebep olurlar.

• Merdane yatak kapaklarında kesinlikle tahliye deliği açılmalı ve görünür şekilde konumlandırılmalıdır. Buna göre yağlama miktarı ayarlanabilecektir.

Hatalı gres yağı kullanımında sonuç aşağıdaki gibi olmaktadır;

Gres Yağı Renkleri Nelerdir ?

Gres yağları bir çok farklı renge sahiptir. Bazı kullanıcılar gres kalitesini rengine göre yorumlasada bunun çok doğru bir yaklaşım olduğunu söyleyemeyiz. Gıda sektöründe beyaz renkli gresler kullanılırken makine sektöründe kırmızı, sarı ve mavi renkte gresler buluyor. Aynı zamanda iplik sektöründe şeffaf renkle olan greslerde mevcuttur. Buradan da anlaşılacağı gibi bir çok gres rengi mevcuttur. Şu renk olur gibi bir genelleme yapmak kesinlikle yanlış olacaktır. Bu şekilde de gres yağı nedir ve renkleri nelerdir sorusu cevaplanıyor.