Haddeleme Nedir? Haddeleme Çeşitleri Nelerdir?

Haddeleme Nedir?

Haddeleme metal şeritlerin iki ya da daha çok silindirin etrafında preslenerek tek tip kalınlık oluşturulma işlemidir. Bu durumun sağlanabilmesi için sıcaklık olması son derece önemlidir. O nedenle biri sıcak, diğeri soğuk olarak iki tür süreçte yapılır. 

Metal şerit, tekrardan kristalleşme sıcaklığının üstüne ısıtıldıktan sonra işlem yapılırsa buna sıcak haddeleme denir. Bu işlem oda sıcaklığında gerçekleştirilirse, soğuk işlem yapılmış olur. Söz konusu işlemler üretimde çok yaygın şekilde kullanılır. Haddeleme nedir sorusunun cevabı net şekilde verilerek tüm soru işaretleri giderilir. 

Çeşitleri Neler?

Haddeleme işlemi, metal malzemeleri şekillendirmek üzere yapılan bazı işlemlerdir. Kütük biçiminde bulunan metal, eksenler etrafında dönen iki merdanenin içinden geçtiğinde işlem gerçekleşir. Bu işlemde ürünler değişiklik gösterdiği için çeşitleri de doğal olarak farklılık gösterir. Çeşitleri aşağıdaki gibidir: 

• Termomekanik
• Halka
• Ovalama
• Dikişsiz boru üretimi 

Şeklinde sıralanabilir. Termomekanik işlemde, sac üretim yöntemleri arasında bulunur. İnce taneli mikro yapıya sahiptir. Halka işleminde ise, küçük çaplı kalın bir halkadan çapı daha büyük bir halka üretimini ifade eder. Ovalama işlemi ile cıvata üretimi gerçekleştirilebilir. Bu işlemde herhangi bir malzeme kaybı olmamakla beraber yüksek üretim hızı gerçekleşir. Aynı zamanda ürünlerde yüksek yüzey kalitesi de elde edilir. 

Haddeleme teknolojisinden faydalanılarak yapılan imalat yöntemleri arasında bulunur. Ovalama yöntemi, pratik ve hızlı biçimde kaliteli hem cıvata hem de vida üretimi için uygundur. Ovalama tezgahları, genelde cıvata üretiminde tercih edilir. Bu işlemde de hurda malzemeleri kayıplar yok denecek kadar azdır. 

Nerelerde Kullanılır?

Haddelemede, kütük halindeki metallerin kendi ekseni etrafında dönen merdaneler arasından geçirilirken ezilmesi işlemine verilen isimdir. Ezilen bu ürünler merdaneler arasında yer alan boşluğun ölçüsünü alarak çıkar. Bir başka deyişle, kütük ismindeki malzeme işlem yardımı ile şekillenerek farklı görünüme sahip olur. 

İmalat proseslerinin ilk adımı haddeleme işleminden oluşur. Haddelemede ise halka, dikişsiz boru üretimi, ovalama ve termomekanik işlemleri kullanılır. Sanayi ve Endüstri imalatlarının ilk aşamasında haddeleme işlemi yapılır. Bu sayede haddeleme nerelerde kullanılır sorusuna detaylı yanıt verilmiş olur. 

Ne İşe Yarar?

Haddeleme sıcak ve soğuk olarak belirli amaçlar dahilinde yapılır. Soğuk ve sıcak işlemlerinin amacı malzemenin kalınlığını azaltmaktan ibarettir. Dikişsiz boru üretme, vida dişi açma veya kaynaksız halka üretme gibi amaçlar doğrultusunda haddeleme işlemine başvurulur. Her metal mutlaka bir işlemden geçerek son haline ulaşır. İşte bu işlemlerin başında genel olarak haddelemenin etkisi vardır. 

Haddeleme işlemi, tezgahları vasıtası ile yapılır. Tezgahı ise merdane, yatak, hadde kasası ve motor gibi bileşenlerden meydana gelir. Tezgahlarının farklı model ve çeşitleri de bulunur. Bunlar ise, makinenin özelliklerine ve markasına göre farklı ihtiyaçlara cevap verir. 

Sıcak Haddeleme Nedir?

Haddeleme, işlem sıcaklığına bağlı olarak sıcak ve soğuk olarak sınıflara ayrılır. Sıcak işlemi yapılırken materyalin kristalleşme sıcaklığının üstüne çıkılır. Farklı bir deyişle, malzemenin tekrardan kristalleşme sıcaklığının üstünde yapılır. Metalin 1 saat içerisinde yeniden kristalleşmesini tamamladığı sıcaklığa yeniden kristalleşme adı verilir. 

Sıcaklığı ne kadar yüksek seviyede olursa, tane büyümesi de bir o kadar fazla gerçekleşir. Bu fazlalık, levhanın mekanik fonksiyonlarında bir düşüşe sebebiyet verir. Sıcak işlemine giren metaldeki kalınlık oranı azalabilir. Aynı zamanda ölçü çok hassas olmayabilir. İşlemde kullanılan malzemelerin sıcaklığı oldukça yüksektir. O nedenle haddeleme merdanesinde ısınma meydana gelebilir. 

İşlemin ideal olması için merdane sıcaklığının belirli bir derecenin altında olması mühimdir. İdeal sıcaklık geçilirse, merdanelerde ısınma meydana gelir. Bu ısınma ile beraber merdanelerde aşınma olur. Doğal olarak aşınan merdanelerin ömrü de azalır. O yüzden haddeleme işleminde merdane sıcaklığının belirli değerin altında olmasına özen gösterilmelidir. 

Soğuk Haddeleme Nedir?

Soğuk işlemi, sıcak işlemin tam aksine yapılan işlemler ile oluşur. Malzemenin tekrardan kristalleşme sıcaklığının altında gerçekleştirilen haddeleme işlemine denir. Soğuk işlemi, genelde 2 mm altında yer alan sac malzemelerinin imalatı için yapılır. 

Soğuk haddeleme işleminde sıcaklık son derece düşüktür. Son aşama olarak bilinen soğuk işlemi, yüksek kaliteli ürün imalatı için tercih edilir. Örneğin, soğuk işlemi sonucunda meydana gelen malzemelerden biri alüminyum folyodur. 

Haddeleme Merdaneleri Nelerdir?

Soğuk ve sıcak haddeleme işlemi merdaneler yardımı ile gerçekleşir. Merdaneler aracılığı ile haddelenen malzemeler ise, basınç sayesinde yataklara iletilir. Hadde merdaneleri 3 temel bölümden meydana gelir. Gövde bölümü, haddelenen malzemeler ile doğrudan temasa geçen kısım olarak bilinir. 

Mile bağlanan bölge ve yataklar için çalışan kısımlar, merdanenin diğer bölümlerini oluşturur. Merdane genelde dökme demir yapımı için kullanılır. Aynı zamanda çelik için tercih edildiği durumlar da olur. Çelik merdaneler, döküm yolu ile imal edilirler. Dövme merdane üretimi ise, en fazla tercih edilen çeşitleri arasında bulunur. 

İşlemlerde Kullanılan Merdane Sistemleri 

Haddeleme işlemi sırasında ihtiyaç duyulan güç ve oluşturulacak geometri her zaman aynı seviyede olmayabilir. O nedenle farklı tasarım ve sistemler kullanılır. Bu sistemler arasında aşağıdakiler sayılabilir: 

• İki merdaneli
• Üç merdaneli  
• Dört merdaneli
• Tandem
• Küme merdaneli

Bahsi geçen haddeleme sistemleri yardımı ile ihtiyaç duyulan güç ve geometri de işlemler gerçekleştirilebilir. Bununla beraber farklı boyut ve tasarımlarda ürünler çıkarılabilir. 

Haddeleme İşleminde Yağlama Nedir? 

Haddeleme işlemi esnasında malzemenin sıcaklığı yüksek olduğu için merdanelerde ısınma problemi ile karşı karşıya kalınır. İşlemin ideal oranda gerçekleştirilebilmesi için merdane sıcaklığının 200 derecenin altında olması önemlidir. Bu sıcaklığı aşmaması adına makinelere işlem sırasında yağlama yapılır. Aksi durumda yüksek sıcaklıktan ötürü merdanelerde aşınma gibi sorunlarla karşılaşılır. 

Soğuk haddeleme işleminde emülsiyonlar, parafin ya da mineral yağlar gibi düşük viskoziteli yağlar kullanılır. Sıcak işlemde ise, bileşik yağlar ve yağ asitleri tercih edilir. Bunun yanı sıra, sıcak işlem yapılırken yağlama amacıyla grafitte kullanılır. Bahsi geçen yağlama işlemleri yalnızca soğutma amacıyla değil, merdaneyle materyal arasında gerçekleşen sürtünmeyi azaltmak için de tercih edilir.