Demir Çelik Sektörü ve Türkiye’deki Yerine Genel Bakış

Türkiye’de Çelik Üretimi ve Ekonomisi

Ülkemizde demir çelik sanayisinin kuruluşuna dair çalışmalar 1925 yılında Askeri Fabrikalar Müdürlüğü bünyesinde Kırıkkale’de başlamıştır. Makine ve Kimya Sanayii Anonim Şirketi, (MKEK) savunma sanayisinin çelik ihtiyacını karşılamak üzere kurulmuştur. Aynı zamanda fabrika, 50.000 ton üretim kapasitesine sahiptir.

Bugün ülkemiz sınırları içerisinde demir çelik sektörü üretiminde 41 ham çelik üretim tesisi bulunuyor. Aynı zamanda 3 entegre tesis, 27 elektrik ark ocağı ve 11 indüksiyon ocağı faaliyet gösteriyor. 2023 Mart ayı verilerine göre tesislerin üretim kapasitesi bir önceki yılın aynı ayına göre %18,6 azalarak 2,7 milyon ton oldu. Ancak 2023 yılı verilerine göre Mart ayında Türkiye’nin çelik tüketimi 3,4 milyon ton artışla 2022 yılına göre %33,7 arttı.

Türkiye Demir Çelik Üretimi Sıralaması

2022 yılının ilk çeyreğine bakıldığında, AB üreticilerinin karşılayamadığı talebi Türk üreticilerin karşılayacağı bekleniyordu. Bu anlamda Türk demir çelik sektörünün krizden olumlu etkileneceği yönünde beklentiler vardı. Ancak ülkemizde doğalgaz ve elektrik fiyatlarında yaşanan artışlar sonucunda üreticiler faaliyetlerini kısmaya başladı. Bunun paralelinde ise kapasite kullanım oranları %51’e gerilemiştir. 

Bu koşullar sonucunda 2022 yılında; ana ihracat pazarımız olan AB’ye toplam çelik ihracatımızda azalma oldu. Bir önceki yıla göre miktar bazında %31, değer bazında %27 azalma oldu. Miktar bazında %23,5, değer bazında ise %15,7 oranında düşüş kaydedildi. 

İhracattaki bu düşüşün ardından sektör bünyesinde yer alan üreticilerimiz kayıplarını telafi etmek için yeni pazar arayışlarına girdiler. Bu amaçla Balkanlar gibi alternatif pazarlara ihracatlarını önemli oranlarda artırdılar. 

Aralık 2021’de üretimde gözlenen düşüş eğilimi, 2022’nin ikinci yarısında ivme kazanarak %30 seviyelerine ulaştı. Ham çelik üretiminde bir önceki yıla göre %13 düşüş yaşayan Türkiye demir çelik sektörü, dünya ham çelik üretim sıralamasında 8. sırada yer aldı. 

2023 yılı verilerine göre ise ülkemizde gerçekleştirilen çelik üretimi 10. sıraya kadar geriledi. Yine 2023 yılı mart ayı üretim oranlarında ise Türkiye İtalya’yı geride bırakarak 9. Sırada yerini aldı.

Nihai Mamul Üretimi & Tüketimi

Demir çelik sektörü 2023 yılı Mart ayı ham çelik üretimi bir önceki yıla göre %18,6 azalarak 2,7 milyon ton oldu. Yılın ilk çeyreğinde üretim %21,5 azalarak 7,4 milyon tona geriledi. Mart ayında nihai ürün tüketimi 2022 yılına göre %33,7 artışla 3,4 milyon ton oldu. Yılın ilk çeyreğinde ise %4,9 artışla 8,9 milyon tona kadar arttı.

Türkiye Demir-Çelik Sektörü İhracat Verileri

2023 Mart ayında çelik ürünleri ihracatı miktar bazında %52,8 düşüşle 810,6 bin tona geriledi. Değer bazında ise %54,3 düşüşle 725,1 milyon dolar olarak gerçekleşti. Ocak-Mart döneminde ise ihracat 2022 yılının aynı dönemine göre %48,3 azalarak 2,2 milyon tona düştür. Değer olarak ise %51,5 azalarak 1,9 milyar $ olarak gerçekleşti.

Ülkemizde demir çelik sektörü haziran ayında Türkiye’nin ihracatına 2,3 milyar dolar destek verdi. Bu anlamda yılın ilk 6 ayında 13,6 milyar dolar demir-çelik ihracatı gerçekleştirildi. Sektör genel olarak Türkiye’nin toplam ihracatının %12,7’sini gerçekleştirerek ülke ekonomisine önemli katkıda bulundu. 

Türkiye’nin demir çelik ihracatında ilk sırayı 2023 Haziran ayında 213,4 milyon dolarla Almanya aldı. Sonrasında ise bu sıralamayı 133,2 milyon dolarla İtalya ve 117,5 milyon dolarla Romanya izledi. 2023 demir çelik sektörü ihracatında Romanya 28,5 milyonla ilk sırada yer aldı. Irak’ı 14,4 milyon dolarla Irak ve 13,2 milyon dolarla Almanya izledi.

Türkiye Demir-Çelik Sektörü İthalat Verileri

2023 yılı Mart ayında demir çelik sektörü ithalatı ise 2022 yılının aynı ayına göre miktar bazında %42,9 artışla 1,7 milyon ton oldu. Değer bazında ise %5,9 artış ile 1,4 milyar dolar olarak gerçekleşti.
Ocak-Mart döneminde ise 2022 yılının aynı dönemine göre ithalat miktar olarak %5,9 artarak 4,1 milyon ton oldu. Değer olarak %16,8 azalarak 3,5 milyar dolar olarak gerçekleşti.

Dünya Çelik Üretimi

Dünya Çelik Birliği’nin (worldsteel) açıkladığı 2023 Mart ayı verilerine göre dünya ham çelik üretimi, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 1,7 artarak 165,1 milyon ton oldu. Yılın ilk üç ayında Çin’in ham çelik üretimi 2022 yılının aynı dönemine göre yüzde 6,1 artış gösterdi. Bu anlamda 264,5 milyon tona yükseldi. İkinci sırada yer alan Hindistan’ın ham çelik üretimi ise yüzde 3 artışla 33,1 milyon tona yükseldi. Japonya ise demir çelik üretimi yüzde 3 artışla 33,1 milyon tona ulaştı.

Ülkemizde Meydana Gelen Deprem Felaketinin Demir Çelik Sektörüne Olan Etkisi

2023 yılının ilk çeyreğinde ülkemizde meydana gelen depremin etkisiyle üretim aksadı. Çelik üretimi bir önceki yılın aynı dönemine göre %21,5 azaldı. Bu anlamda demir çelik ürerimi 7,4 milyon ton olarak gerçekleşti. Demir çelik sektörü üreticilerimizin deprem bölgesinde faaliyete geçmesiyle Şubat ayında 227 bin tona geriledi. Deprem bölgesindeki üretim, Mart ayında 534 bin ton seviyesine ulaştı. Ülkemizde gerçekleştirilen toplam ham çelik üretimi ise bir önceki aya göre %28,9 oranında artarak 2,7 milyon ton olarak gerçekleşti. 

2023 Yılında Demir Çelik Üretimi Verileri

2023 yılı üretimine göre dünya ham çelik üretim sıralamasında 10. sıraya gerileyen çelik sektörümüz, toparlanmanın da etkisiyle yılın ilk 3 ayında İtalya’yı geride bırakarak 9. sıraya yükseldi. Mart ayında demir çelik sektörü üretiminde üretim kaybının, yılın ikinci yarısından itibaren tamamen telafi edileceğine dair beklentiler yüksek.

Mart ayında demir çelik sektörümüzün ihracatı %52,8 azalarak 810,6 bin ton oldu. İthalatı ise %43 artarak 1,7 milyon ton oldu. 2023 yılının ilk çeyreğinde devlet destekli üretim yapan ve ihracatı dampingli gerçekleştiren ülkeler vardır. Rusya ve Uzak Doğu ülkelerinin ABD ve AB’ye ihracat yapamaması nedeniyle Türkiye pazarındaki yoğunlaşmaları devam etti. Bu anlamda gümrük vergileri yassı ürünler ertelendi. Yassı ürün ihracatımız %36,4, ithalatımız ise %36,4 oranında azaldı.

Oranlardaki bu düşüş ise ülkemizin demir çelik sektörü dış ticaret açığının büyümesinde önemli rol oynadı. Aynı zamanda geçen yılın ilk çeyreğinde %92,6 olan ihracatı-ithalatı karşılama oranının %53,9’a gerilemesine neden olmuştur. Bu durum açığın büyüyeceğine dair endişeleri artırdı.